Wykorzystanie w coachingu transteoretycznego modelu zmiany Jamesa Prochaski
By Mariusz Dłużak
Zmiana jest pierwszym niezmiennym elementem naszego doświadczenia. Drugiem elementem są bariery dla zmiany, które stoją w opozycji do podejmowanego wyzwania. Trzecia zasada brzmi zaś: zmiana jest trudna. Wszystkie te komponenty zmiany dotyczą zarówno sytuacji, w której chcemy coś zmienić, jak i sytuacji niezamierzonej przez nas modyfikacji. Coach jako agent zmiany, pomaga przejść przez trudny i często bolesny proces zmian klienta.
Pierwsza bariera dla zmiany w coachingu: dysonans poznawczy
Dysonans poznawczy to wzrost niepokoju, kiedy wykonujesz jakieś czynności niezgodne ze swoimi przekonaniami. Gdy zmodyfikujesz swoje przekonania, tak aby były bardziej zgodne z twoim zachowaniem, niepokój obniży się lub nawet ustąpi całkowicie. Dla kogoś z przekonaniem "zawsze muszę mieć rację", jego "racja" jest ważniejsza niż jego szczęście lub akceptacja ze strony bliskich osób.
Druga bariera dla coachingowej zmiany: kwestionowanie i zadawanie pytań
Myślenie możemy opisać jako zjawisko wewnętrzne polegające na zadawaniu pytań i udzielaniu na nie odpowiedzi. Nasze wewnętrzne rozmowy kształtują nasz sposób postrzegania świata i wywierają wpływ na niego. A tym samym na nasze działania w rzeczywistości, w której funkcjonujemy. Zmieniając pytania, możemy uruchomić odmienny proces prowadzący do odmiennych rezultatów.
Trzecia bariera zmiany w coachingu: funkcja wykrywania błędów w mózgu
Nasze mózgi mają wbudowaną funkcję polegającą na wykrywaniu zmian w otoczeniu i wysyłaniu sygnałów ostrzegających nas przed tym, co niecodzienne. W wyniku wykrycia błędu, działamy bardziej emocjonalnie, czyli ster przejmują nasze "zwierzęce instynkty".
Czwarta bariera utrudniająca zmianę w coachingu: automatyzowanie nawykowych czynności
Jeżeli wykonywane przez nas czynności mają charakter nawykowy i rutynowy, nasz mózg działa bardzo dobrze bez udziału naszej świadomości. Jednak nasza pamięć robocza wykorzystywana do uczenia się nowych działań, ma ograniczone moce przerobowe. Ten obszar mózgu męczy się znacznie łatwiej, wymaga większych zasobów energii i jest w stanie przechowywać "w umyśle" ograniczoną liczbę elementów. Podsumowując: próba wprowadzenia jakiejkolwiek zmiany zabiera znacznie więcej energii i uwagi, niż większość z nas ma ochotę na w/w zmianę poświęcić. Więc robimy, co tylko się da, by uniknąć zmiany w wielu sytuacjach.
Chociaż zmiany są trudne, nie da się ich uniknąć. Jednym z modeli zmiany, które oferuje coachowi wspieranie klientów w procesie zmiany w każdej sytuacji jest model transteoretyczny Jamesa Prochaski. Pomaga on coachowi opisać stan emocjonalny klienta, który wywołuje zmiana - czyli po prostu nazwać to, co się dzieje. Oraz uświadomić klientowi, że to co przeżywa jest normalne, a nawet powinien się tego spodziewać.
Zastosowanie w coachingu transteoretycznego modelu zmiany Jamesa Prochaski
W roku 1994 Prochaska napisał książkę "Zmiana na dobre: rewolucyjny program zmiany w sześciu stadiach, który pomoże ci przezwyciężyć złe nawyki i nada twojemu życiu właściwy kierunek". Prochaska próbował zrozumieć, dlaczego jego ojcu, który zmarł z powodu alkoholizmu i depresji nie pomogła terapia? W tym celu przeanalizował osiemnaście głównych, ówczesnych modeli psychoterapii. Ostatecznie skupił się na osobach, które trwale zmieniły swoje życie bez psychoterapii, a wnioski opisał w w/w książce. I to właśnie sprawia, że model zmiany transteoretycznej Prochaski jest tak interesujący dla coachów!
- Prekontemplacja. Brak zamiaru podjęcia działania lub zmiany przez najbliższe pół roku.
- Kontemplacja. Zamiar podjęcia działania w ciągu najbliższego półrocza.
- Przygotowanie. Zamiar podjęcia działania w ciągu najbliższego miesiąca oraz podjęcie pewnych kroków w tym kierunku.
- Działanie. Zmiana zachowania na krócej niż pół roku.
- Podtrzymanie. Zmiana zachowania na dłużej niż pół roku.
- Zakończenie. Przekonanie, że zachowanie nigdy nie wróci i całkowita pewność poradzenia sobie z problemem bez lęku lub nawrotów.
Etapy nie muszą przebiegać liniowo. Klient może zacząć od dowolnego z wcześniejszych etapów i przechodzić jednocześnie przez etapy wcześniejsze lub późniejsze.
Zagrożenia dla początkującego coacha
Jako coach zapewne czujesz przymus wprowadzenia obowiązku rozliczania klientów z ich działań. Ale klientów nie możesz poganiać we wprowadzaniu zmian, dopóki nie będą mieli za sobą wystarczających dla nich rozważań i intensywnych przygotowań. Właśnie zdolność do zrównoważenia odpowiedzialności i przygotowań jest znakiem doświadczenia u coacha. Model również wyjaśnia nam, że aby upewnić się, że zmiana będzie długotrwała, konieczne będzie przeprowadzenie dla klienta programu podtrzymania zmiany.
Jako coach skutecznie wykorzystasz ten model, gdy pomożesz klientowi przejść przez każdy etap procesu w odpowiednim dla niego czasie. Jednocześnie identyfikując działania, które pogłębią jego doświadczenia na każdym z w/w etapów.
Nazywam się Mariusz Dłużak. Zaczynam pracę jako lifecoach i sportcoach oraz trener mentalny i trener umiejętności interpersonalnych. Ze względu na 17 lat doświadczenia w biznesie chcę również pracować jako businesscoach oraz coach zespołowy. W swoim podejściu do klienta stosuję założenia psychologii humanistycznej i pozytywnej, psychoterapii gestalt, terapii poznawczo-behawioralnej, skoncentrowanej na rozwiązaniach oraz racjonalnej terapii zachowań. Korzystam również z dramy, podejścia prowokatywnego oraz pracy z metaforą. Działam na Śląsku spotykając się z klientami w przestrzeniach coworkingowych w Katowicach, Gliwicach i Tarnowskich Górach. Czasem również w takich miastach Górnego Śląska jak: Zabrze, Bytom, Chorzów, Siemianowice i Piekary Śląskie.
#coaching #zmiana #modelezmiany #prochaska #jamesprochaska #modeltransteoretyczny #tojestcoaching #lifecoaching #coach #lifecoach
